Rumlar da Maraş’taki mülkün değerini belirleyecek

Kuzey Kıbrıs, dokuz günlük Kurban Bayramı tatilinin hafif gündeminde birkaç kez yer buldu. Geçen hafta KKTC’nin 27’nci kuruluş yıldönümü vesilesiyle Kuzey Kıbrıs’a giden Devlet Bakanı Cemil Çiçek, KKTC hükümetinin Türkiye ile birlikte oluşturduğu ekonomik yapılanma programı nedeniyle sendikalar tarafından protesto edildi. Bu tür eylemler yeni değil, KKTC hükümetinin kemer sıkma önlemleri bir süreden beri ülkede protestolara ve grevlere neden oluyor. Protestolardan sonra akıllarda kalan sadece Cemil Çiçek’in Güney Kıbrıslı Rumları kastederek söylediği “Protestocular Güney’dekilere çok benziyor” sözü oldu. Bu sözler, Kuzey’de çok tepki aldı. Kıbrıs’ın muhalif gazetelerinin sayfaları bir haftadır neredeyse sadece bu sözlere odaklanmış durumda. Bu gelişmelerin hemen ardından iki yıldır devam eden çözüm müzakerelerine ivme kazandırmak isteyen Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon öncülüğünde KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Dmitris Hristofyas New York’ta biraraya geldi. Üçlünün Ocak 2011’de tekrar Cenevre’de biraraya gelmesine karar verildi.

Türkiye “Kıbrıs TOKİ” önermişti

Mülkiyet ve toprak meseleleri Kıbrıs’ın en hassas, en karmaşık ve belki de çözülmesi en imkânsız görülen konusu. Bu konuda yakın zamanda Türkiye, TOKİ üzerinden bir çözüm arayışına girdi. Türkiye, Rum ve Türk mülkleri arasında takas yapılabilmesi için “Kıbrıs TOKİ” kurulmasını önermiş ve maddeler halinde sürecin nasıl işleyebileceğiyle ilgili bir formül ortaya atmıştı.
Bu formüle göre, “Property Development Corporation” yani Gayrımenkul Geliştirme Kurumu kurulacak, yönetim kurulunda Türk ve Rumlar eşit sayıda temsil edilecek, güneyde mülk bırakmış Türkler, hayalet şehir Maraş’ta 1974 öncesi yaşayan ve tazminat ya da iade ile mülkiyet sorununu çözememiş Rumlar tapularını bu şirkete devredecek. Şirket, geliştirme projesi başlatarak tapularını aldığı Rum ve Türk arazileri üzerine inşaatlar yapacak, sorunlu mülkleri takasa uygun hale getirecek. Şirket atıl durumdaki mülkleri kiraya vererek ya da geliştirerek satıp gelecekteki inşaat operasyonların finansmanında kullanacak.

Maraş’ın değerini RICS belirleyecek

Şimdi çözüm arayışına Rumlar da katılmış durumda. Rumlar, Maraş’ın değerini belirlemek üzere bir çalışma başlatmaya hazırlanıyor. Mağusa Bölgesi Ticaret ve Sanayi Odası, Maraş’taki taşınmaz malların bütünlüklü değerinin belirlenmesi için dünya çapında geçerliliği olan toprak değeri belirleme enstitüsü Royal Institution Of Chartered Surveyors (RICS) ile işbirliğine gidecek. Amaç, Maraş’taki taşınmazların bütünlüklü değerinin ve şehrin (kullanım kaybı koşulları göz önünde bulundurularak) yıllardır tecrit altında olmasının gerektirdiği maliyetin kayda geçirilmesi olarak belirtiliyor.
Rum basınında yer alan haberlere göre, bu araştırmanın sonuçları ayrıca müzakereler çerçevesinde de, Mülkiyet ve Toprak fasıllarında kullanılabilecek, ayrıca kullanım kaybına yönelik tazminatlar için KKTC Mal Tazmin Komisyonu’na yönelenlere de faydalı olacağı söyleniyor. Mağusa Bölgesi Tapu Dairesi’nin arşivlerinden bu maliyetin hesaplanmasının mümkün olduğu, ancak arşivlerin 1974’ten beri Kuzey Kıbrıs makamlarının elinde bulunması nedeniyle bunun hesaplanamadığı savunuluyor. Bu hafta salı günü Mağusa Bölgesi Ticaret ve Sanayi Odası ile RICS’in bir toplantı düzenleyerek, araştırmanın start almasını duyuracağı kaydediliyor.

Özince, Kıbrıs Komisyonu kuracak

Kasım başında Çankaya’da yapılan Kıbrıs Zirvesi’nde de bu konuya yönelik önemli kararlar alınmıştı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Kıbrıs’tan Sorumlu Devlet Bakanı Cemil Çiçek, Başmüzakereci Egemen Bağış ve KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’nun katıldığı ilk oturumun ardından ikinci oturumda, KKTC’li bakanlarla Bankalar Birliği Başkanı ve İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince yer almıştı. Gül, bu toplantının ardından Rum mülkleriyle ilgili takas, tazminat ve iade yöntemleriyle çözüm bulan ve AİHM’in 5 Mart 2010’da yasal hale getirdiği Mal Tazmin Komisyonu’nun büyük mücadeleler sonucunda elde edilmiş bir kazanım olduğunu kaydetmişti. Ardından da, Gül, Ersin Özince’ye Bankalar Birliği Başkanı olarak özel bir Kıbrıs Komisyonu kurması konusunda talimat verdi. Zirvede, Mal Tazmin Komisyonu’nun uluslararası hukukta aklanmış mülkiyetin, Bankalar Birliği desteğiyle kurulacak komisyon aracılığıyla kredilendirilmesi ve uluslararası düzeyde değerlendirilmesi kararı alınmıştı. 1974 Kıbrıs Harekâtı’nın ardından ikiye bölünen 3355 kilometrekarelik Ada’nın yaklaşık yüzde 80’i, bu tarihten önce Rumlara aitti. AİHM’in tavsiyesiyle 2005’te kurulan Mal Tazmin Komisyonu, 1974 öncesinde Rumların KKTC’de bıraktığı mülklerle ilgili takas, iade ve tazminat esaslarına dayanarak kararlar üretiyor. AİHM’in 5 Mart 2010’da yasallaştırarak Türkiye’nin bir iç hukuk yolu olarak kabul ettiği Komisyon’a bugüne kadar 739 Rum başvurdu, başvuruların 131’i sonuçlandırıldı.
Görünen o ki, çözüm için herkes fikir üretiyor, birtakım çalışmalar yapıyor. Gelecek dönemde Kıbrıs’ın kaderini farklı yönde değiştirecek bir Maraş ağırlıklı ara çözüm arayışının olduğu sinyalleri geliyor.